De vier waarheden


De kern van het boeddhisme bestaat uit de vier waarheden. Het doel van deze waarheden is niet zozeer te komen tot hogere metafysische inzichten, maar eerder om een antwoord te geven op een concreet menselijk probleem: het lijden. Het leven zit immers vol menselijk lijden: pijn, verdriet, afgunst, haat, noem maar op. Dit lijden wordt niet gedirigeerd door een hogere macht, maar de oorzaken liggen vooral in de mens zelf. Dat betekent ook dat de mens zich ervan kan bevrijden. De vier waarheden geven dit inzicht stapsgewijs weer.

1. Het leven is lijden

‘Lijden’ (dukkha) is niet beperkt tot lichamelijke en geestelijke pijn. De term wordt eerder gebruikt voor de meer universele en diepere psychologische toestand van ontevredenheid en angst die gepaard gaat met iedere ervaring in het wereldse bestaan. Volgens het boeddhisme ontstaan dergelijke gevoelens vooral door de vergankelijkheid van het aardse bestaan. Ook vreugde en genot zijn van voorbijgaande aard. Bovendien gaan ook die ervaringen vergezeld van de angst ze kwijt te raken, dus schenken ze ons geen blijvend geluk. Het leven is dus al met al een ononderbroken reeks van onbevredigende ervaringen vol leed, zoals ontevredenheid, frustratie, onrust, angsten en fysiek lijden.

2. Het lijden wordt veroorzaakt door hunkering

Deze hunkering (tanha) kent drie vormen:

  • de hunkering naar zintuiglijke ervaringen
  • de hunkering om ons leven voort te zetten
  • de hunkering naar de opheffing van ons leven

Al deze vormen leiden tot daden die op hun beurt tot een eeuwigdurende kring van wedergeboorten leiden (samsara).

3. Verlossing van de hunkering betekent verlossing van het lijden

Verlossing van het lijden leidt tot het nirvana. Het nirvana is moeilijk te vatten in concepten en termen – eerder door middel van yoga-oefeningen en meditatie. In ieder geval is het een toestand waarin al het lijden is uitgedoofd, een toestand van absolute en eeuwigdurende vrede. Het betekent de definitieve beëindiging van samsara, de kring van wedergeboorten (en dus van het lijden). Deze toestand is bereikbaar voor iedereen die leeft zoals in de vierde waarheid wordt omschreven.

4. Het Achtvoudige Pad verlost je van het lijden

Het Achtvoudige Pad omvat een breed scala van raadgevingen en oefeningen:

  1. de juiste inzichten   (overeenkomstig de vier waarheden)
  2. de juiste bedoelingen   (geen bezitsdrang, wreedheid of boosheid)
  3. de juiste woorden   (geen leugens, roddels, laster of ruwe taal)
  4. het juiste handelen   (geen geweld jegens mensen of dieren, niet stelen, niet genieten ten koste van anderen)
  5. de juiste levenswijze   (een eerlijk en heilzaam beroep)
  6. de juiste inspanning   (inzet om het heilzame te bevorderen)
  7. de juiste aandacht   (alert zijn voor het hier en nu)
  8. de juiste concentratie   (op het hier en nu, of op een heilzaam object)
© Wessel Zweers, Laterna Media - fotografie: Alexandre Duret-Lutz