Tibet en de Dalai Lama

Tibet wordt vaak in één adem genoemd met het boeddhisme. Dit land is weliswaar niet de bakermat van het boeddhisme – Boeddha leefde in Noord-India – maar heeft wel een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling en verspreiding van de boeddhistische leer.

Dalai Lama

Van oudsher werd het dagelijks leven in Tibet gedomineerd door boeddhistische riten. Rond 1950 was een kwart van alle mannen monnik; onder de overige mannen werd polygamie aangemoedigd om voldoende nageslacht te waarborgen. De spirituele en politieke leider is de Dalai Lama. Tibetaanse boeddhisten geloven dat als hij sterft, zijn geest overgaat in het lichaam van een kind. Een groep priesters stelt vervolgens vast welk kind de geest van Dalai Lama heeft ontvangen en leiden hem op voor zijn aanstaande leiderschap, dat op zijn achttiende ingaat. De veertiende Dalai Lama, Tenzin Gyatso, was geboren in 1935. Toen hij nog maar twee jaar oud was, werd hij al aangewezen als de toekomstige leider.

Bezetting door China

In verschillende Aziatische landen heeft het boeddhisme onder zware druk gestaan van communistische regimes. Vooral Tibet heeft het zwaar te verduren gehad. Sinds 1950 wordt dit land gedomineerd door China. Ondanks beloften over godsdienstvrijheid en respect voor de locale cultuur hebben de Chinese communisten geprobeerd de invloed van boeddhistische monniken op het dagelijks leven te ondermijnen. Tempels werden vernietigd; boeren werden gedwongen om communes te vormen.

Na een mislukte opstand in 1959 werden tienduizenden Tibetanen geëxecuteerd of gevangen genomen. Meer dan 100.000 mensen sloegen op de vlucht, inclusief de Dalai Lama. De Dalai Lama verblijft sindsdien in Dharamsala, in het noorden van India, tevens de zetel van zijn regering in ballingschap. Hij speelt nog steeds een rol in het verzet tegen het communistische regime in Tibet. In 1989 ontving hij de Nobelprijs voor de Vrede.

Tenzin Gyatso, de huidige Dalai Lama

De positie van de Dalai Lama is niet geheel onomstreden. Zelf heeft hij zich een voorstander genoemd van een grotere scheiding tussen het spirituele en politieke leiderschap van de Tibetanen. Indien hij ooit terugkeert naar Tibet wil hij dat doen als spiritueel maar niet als politiek leider, zo heeft hij verklaard. Ook zou hij volgens sommige bronnen gewonnen zijn voor de vervanging van de huidige opvolgingsregels (via reïncarnatie) door een soort verkiezing – naar het voorbeeld van de pauskeuze in de katholieke kerk.

Meer over het leven van de Dalai Lama lees je in Tenzin Gyatso – de veertiende Dalai Lama, een artikel dat ik ooit voor AD Magazine schreef. In 2014 bracht hij een bezoek aan Nederland, zie deze opnamen:

Strijd voor onafhankelijkheid

Het streven naar Tibetaanse onafhankelijkheid is ook een culturele strijd. Vóór de Chinese invasie kende Tibet grote armoede. In de afgelopen decennia hebben de Chinese autoriteiten de infrastructuur verbeterd en geholpen de lage levensstandaard te verhogen. Ook de samenstelling van de bevolking is ingrijpend veranderd: tegenwoordig wonen er zelfs meer Chinezen dan Tibetanen. Deze migratietactiek is onderdeel van het Chinese streven om Tibet ook cultureel te annexeren. De nekslag voor het boeddhisme in Tibet? Misschien. Sommige tempels zijn herbouwd, maar er worden geen nieuwe monniken meer opgeleid. Als de huidige generatie priesters uitsterft zullen heel wat boeddhistische tradities voor eeuwig verloren zijn.

De laatste decennia groeit vanuit het westen de aandacht voor de onderdrukte positie van Tibet, maar vooralsnog is China nauwelijks te vermurwen.